14 października 1773 - 248 LAT TEMU
Utworzenie Komisji Edukacji Narodowej
W obliczu pierwszego rozbioru sejm 1773 r. podjął wysiłek reformy państwa, obejmujący również zmianę systemu kształcenia. Do realizacji tego celu powołano Komisję Edukacji Narodowej. Była to jedna z pierwszych w Europie państwowa instytucja oświatowa.
KEN udało się stworzyć jednolity system szkolnictwa, zreformować uniwersytety i opracować zbiór przepisów szkolnych. Komisja zajęła się domowym kształceniem dziewcząt, a także zainicjowała powstanie sieci szkół parafialnych dla chłopów.
Powołane przez nią Towarzystwo do Ksiąg Elementarnych zreformowało programy i metody nauczania, wydało nowoczesne podręczniki. Kształcenie miało dawać praktyczne umiejętności, dlatego ograniczono nauczanie łaciny, a wprowadzono przedmioty przyrodnicze, fizykę, historię, geografię, a także elementy nauk rolniczych i medycznych.
Działalność KEN została uznana za jedno z największych osiągnięć kulturalnych Polski w czasach oświecenia, a jej patriotyczno-obywatelskie wychowanie dało pozytywne efekty zwłaszcza w dobie zaborów. Obecnie w rocznicę powołania KEN obchodzony jest Dzień Nauczyciela.
16 października 1978 - 43 LATA TEMU
Karol Wojtyła wybrany papieżem
Karol Wojtyła urodził się w Wadowicach 18 maja 1920 roku. Zdążył zdać maturę przed II wojną światową i podczas okupacji podjął (nielegalnie) studia teologiczne. Zaraz po wojnie w 1946 roku otrzymał święcenia kapłańskie. W swej roli duszpasterza wyróżniał się organizując z młodzieżą liczne wycieczki na łonie natury, spływy kajakowe i obozy narciarskie. Wojtyła był również czynnym publicystą i wykładowcą. Jego aktywność zwróciła nań uwagę hierarchów kościoła i już w 1964, w wieku 44 lat został mianowany arcybiskupem krakowskim.
W latach 60` Wojtyła poświęcał dużo czasu na podróże zagraniczne - zarówno pielgrzymki, jak i misje ewangelizacyjne. Połączenie licznych podróży i wciąż żywej aktywności naukowej sprawiły, że obok Stefana Wyszyńskiego stał się największym autorytetem Kościoła Polskiego w tym czasie.
W latach 60` XX wieku miały miejsce ważne przemiany w łonie Kościoła Katolickiego. Na II soborze watykańskim odwołano między innymi ekskomunikę kościołów prawosławnych oraz zachęcano do używania języków narodowych podczas elementów liturgicznych mszy świętej (zamiast łaciny). Karol Wojtyła uczestniczył aktywnie w obradach tego soboru jako zwolennik przemian w Kościele Katolickim.
W tych okolicznościach, po niespodziewanej śmierci papieża Jana Pawła I w 1978 roku, konklawe kardynałów przystąpiło do obioru nowego papieża. Niespodziewanie dla świata nowym papieżem został obrany Polak, Karol Wojtyła. Był to pierwszy papież nie pochodzący z Włoch od 455 lat. W swoim pontyfikacie Jan Paweł II najbardziej wyróżnił się, jako papież pragnący być bliżej zwykłych ludzi. Odbył niezliczone pielgrzymki do większość państw na świecie, gdzie zgodzono się na jego przyjazd. Karol Wojtyła starał się też spotykać ze wszystkimi, którzy mieli na to ochotę - z żebrakami, z przywódcami komunistycznymi, z raperami, czy duchownymi innych wyznań i kościołów. Był niewątpliwie pierwszym tak “medialnym” papieżem, który zerwał całkowicie z tradycją wysokiego dostojnika, który przebywa w Rzymie i przyjmuje z rzadka interesantów na ceremonialnych audiencjach.
W Polsce Jan Paweł II jest często uważany, za jednego ze sprawców upadku systemu komunistycznego. Choć trudno przypisać mu konkretne działania polityczne w tym względzie, śmiałe wypowiedzi Wojtyły odwołujące się do godności ludzkiej i potrzebie “odnowy tej ziemi” miały duży wpływ na nastroje Polaków. Jeszcze większy wpływ miał prawdopodobnie odmieniony (m.in. za sprawą JP2) Kościół, który zaczął przypatrywać się sprawom szarych ludzi i w miarę możliwości wspierać ich potrzeby.
Jan Paweł II nie był jednak tylko zmartwieniem komunistów. Spędzając większość czasu w krajach kapitalistycznych, krytykował często stosunki panujące na zachodzie - wyzysk ekonomiczny, wielkie fortuny oparte na obrocie kapitałem i coraz dalej posunięty materializm elit i zwykłych obywateli. Choć nie był pierwszym z papieży - reformatorów, Karol Wojtyła swoim długim pontyfikatem (1978-2005) trwale odmienił wizerunek papiestwa i Kościoła Katolickiego.
24 października 1795 - 226 LAT TEMU
III rozbiór Rzeczypospolitej
Drugi rozbiór pozostawił Rzeczpospolitą znacznie okrojoną terytorialnie. Wielu działaczy patriotycznych udało się na emigrację. Niemal natychmiast rozpoczęto prace nad powstaniem, które w opinii spiskowców miało przynieść niepodległość. Działania wojskowe rozpoczęły się 13 marca 1794 roku, gdy brygadier Antoni Madaliński wymówił wraz z oddziałem posłuszeństwo Rosjanom. Naczelnikiem powstania został Tadeusz Kościuszko. Insurgenci zanotowali kilka początkowych sukcesów, m.in. pod Racławicami, jednak przewaga leżała po stronie Rosjan. Wkrótce wojska Katarzyny wsparli Prusacy i Austriacy. Połączone siły trzech zaborców szybko zdusiły powstanie. Warszawa poddała się 7 listopada, bacząc, by jej udziałem nie stał się los Pragi, której mieszkańców wymordowano.
Zwycięscy zaborcy początkowo nie mogli się porozumieć co do ostatecznego podziału ziem Rzeczypospolitej. 3 stycznia 1795 roku układ rozbiorowy podpisały jedynie Austria i Rosja. Fryderyk Wilhelm, niezadowolony z wyniku negocjacji, rozważał nawet wojnę, by poszerzyć swe zdobycze. W końcu jednak zdecydował się przystać na proponowane warunki. Ugodę przypieczętowano umową podpisaną 24 października 1795 roku. Do szczegółowego wyznaczenia granic zaborów powołano specjalną komisję. 26 stycznia 1797 roku przedstawiciele Austrii, Rosji i Prus podpisali ostateczną konwencję rozbiorową regulująca sprawy nowych nabytków terytorialnych. Dokument określał także status prawny poddanych oraz warunki spłaty długów Stanisława Augusta i Rzeczpospolitej. Sygnatariusze uzgodnili również, że nie będą nigdy używać określenia "Królestwo Polskie".